डा. अम्बरिश पोख्रेल/
उप प्राध्यापक/ त्रिभुवन बिस्वबिधाय्लय, त्रि चन्द्र क्याम्पस / (ambarishpokhrel @ gmail .com ).
डा. भगबती कुँवर पोख्रेल/ पोस्ट डक रिसर्च फेलो/ होक्कैदो बिस्वबिधाय्लय (bhagawatikunwar @gmail.काम)
अहिलेको यो भूकम्प धेरै पहिले देखि नै आउने छ भनेर भनियको थियो / जुन स्वाभाविक रुपमा प्रस्तुत भयको हो / यसमा कुनै दुइ विचार छैन / तर यो कहिले वा कुन दिन आउने भन्ने कुरा सधै अनिश्चित थियो / मानब जातीको पहुचको आधारमा केहि मिनट वा सेकेन्ड अगाडी त्यो आउदै छ भनेर भन्न सकिछ/ झन् कुनै घण्टा तोक्नु सरासर गलत हो/ खाली कति प्रतिशत सम्भावना छ भन्ने कुरा भन्न सकिन्छ/ अर्थात् तथ्यहरुले के देखाउछ भने भूकम्प हुने वाला छ/ जस्तै सन् १२५५ को त्यो नेपालको डरलाग्दो भूकम्प, १५५० को आसाम भूकम्प, १९०५ को काकड़ा भूकम्प, १८९७ को सिलोंग, १९०५ को देहरादुन / माथिका सबै भूकम्पको कारण के हो भने यहाँ रहेका इन्डियन प्लेट र तिब्बती प्लेट बिचको टकराब मुख्य हो/ जहाँ इन्डियन प्लेट माथितिर सर्दै गरेको छ / त्यो माथीतिर सर्दै गर्दा तिब्बती प्लेटले अबरोध सिर्जना गर्ने गर्छ अनि त्यहा डरलाग्दो प्रकारको टकराब सिर्जना हुदा बिशाल सक्ती पैदा हुने गर्छ/ त्यसको कारणले माथी उल्लेख गरेका महा भूकम्प आउने गरेका हुन् / त्यो टकरावको गती के कती छ भनेर खोजि गर्ने काम भैरहेको छ/ त्यसको मापन गरेर नै कहिले आउला वा कती रेक्टरको आउला भनेर भबिस्य बाणी गर्ने हो / जुन कुरा सजिलो छैन र हुने कुरा पनि भयन / तर बितेका तथ्यले त्यसमा सहयोग गर्ने गर्छ / यसरी त्यो हुने वा नहुने भन्ने कुरा प्रतिशतमा भन्न सकिन्छ/ जस्तै सम्बन्धित अनुसन्धानविदका अनुसार पनि ८ रेक्टर भन्दा माथीको भूकम्प आउने भन्ने कुरा ८-१० प्रतिशत मात्र देखिन्छ/ अर्थात् तयारी १० प्रतिशत छ/ त्यो १० प्रतिसतले पनि नेपालमा के के हुने र के के नहुने भन्ने कुरा फेरी अर्को प्रतिशत माग गर्दछ/ जस्तै के कति नोक्शान हुने वा नहुने भन्ने कुरा पनि/
सन् २०११ को भूकम्प र त्यसबाट सृजित महा सुनामी जापानमा आउदै गर्दा हामी जापान मै थियौ/ त्यो सुनामीले सारा बिस्व काम्दै थियो / लगभग धेरै बिदेशी जापान छिटो भन्दा छिटो छोडेर हिडे/ शायद तिनीहरु अब कहिले आउने छैनन् / कम्तिमा पनि उनीहरुलाई अब चिनेको कुनै जापानिजले बोलाउने छैन वा हेर्न रुचाउने छैन/ यसको बिसेस कारण छ/ तर हामी सामान्य नेपालीहरु भागेर हिड्ने काम गरेनौ/ दुखको कुरा हाम्रो दुताबासका महोदयले आफ्नो अफिस घर र ठाउँ छोडेर अर्को शहरमा गयर बसे रे/ त्यो निकै नै दुखको कुरा थियो / जहाँ दशौ लाख जापानिजहरु बसेका छन् त्यो ठाउँ बस्न लायक छैन भनेर भाग्नुले के संदेश बोकेहोला अनुमान गर्न सकिन्छ/ तर कोहि पनि जापानिजहरुले त्यो ठुलो बिपत्तिमा हामीले जस्तो आचरण गरेनन/ हो पक्कै पनि बजारमा खाने कुराको अभाव भयको हो / त्यो पनि केहि बिसेस शहरहरुमा मात्र / धेरै नै प्रभाभित ठाउहरुमा/ त्यो त सवाभाविक नै हो नि/ तर सरकारले तुरुन्तै जनतालाई शान्त रहन अनुरोध गरे पछि त्यो समस्या पनि तेस्रो दिनबाट देखियन/ जनता आफ्नो नियमित काममा तुरुन्तै फर्किय/ बिसेस प्रभावित ठाउँ बाहेक अरुतिर नियमित जस्तै थियो/ कोहि कसैले त्यो चर्चा गर्दै हिडेन/ यसरी, प्रतेक दिन र एकदिनमा धेरै पटक भूकम्प आउने देशका जनताले कसरी यस्ता विपत्तिहरुमा आफुलाई सम्हालेर राख्छन होला पहिला त्यो विचार गरौ/ त्यो अनुसारको आचरण गरौ र गर्न अभिप्रेरति गरौ / त्यो हो शान्त हुने कोशिस गर्नु/ गराउनु / अरुको हल्लामा हिडाउनु हुदैन / हामी नेपालीले जे पनि आफैले जानेको वा सुनेको नै सत्य हो र त्यो नै अन्तिम हो भनेर हिड्ने वा हावादारी कुरामा बहकिने चलन छ/ त्यो पहिला कम्तिमा पनि बिपत्तिमा त्यो नगरौ / त्यसो गरियो भने अरु नया समस्या निस्कने कुरा निश्चित छ/
जापानीहरुबाट सिक्ने सकिने साधारण तर निकै प्रभाबकारी आचरणहरु निम्न तरिकाले सुत्र बढ्द गर्न सकिन्छ/
१. अर्को ८.५ को ठुलो झड्का आउदै छ भन्ने कुरा सिधा नबुझौ/ त्यो नआउन पनि सक्छ/ आउन पनि सक्छ/ त्यो त केवल सम्भाबनाको कुरा हो / त्यो आउने प्रतिशत निकै कम वा जम्मा बढीमा १० प्रितशत मात्र छ/ विचार गर्नुस नआउने प्रतिशत ९० छ/ कुन ठुलो हो ? त्यो १० प्रतिशतमा त जे पनि जहाँ पनि हुन् सक्छ / जस्तै अझ हामी सबारी साधन प्रयोग गर्दा पनि त्यो १० प्रतिशत हुने गर्छ/ अब के भोलि देखि गाडी नचद्ने त ? मारिने भइयो भनेर यात्रा गरुन्जेल रुदै यात्रा गर्ने ? त्यसैले आज भोलि सुचनाको दुरुपयोग हैन कि सदुपयोग मात्र गर्नु पर्ने देखियो / कम्तिमा पनि यो बिपत्तिमा त्यो गरौ/ हामी थप मारिने छैन/
२. केहि गैर सरकारी सस्थाहरुले वा तिनका मान्छेहरुले अझ बढी आतंक फैलिने गरी समाचार सम्प्रेसण गरेको देखियो / ति हाम्रा लागी मन्द बिस हुन् तिनीहरुको कुनै कुरा सुनेर विश्वास नगरौ / तिनीहरुको तिरस्कार गरौ अहिले नै /
३. तपाई जहाँ हुनु हुन्छ र जे काम गर्न सम्भव छ त्यो नियमित काम गर्ने कोशिस गरौ/ यसले जीवन सहज बनाउदै लैजाने छ/
४. तर अनाबश्यक टेलिफोन, बिजुली प्रयोग नगरौ/ त्यो अरुको लागी चाहियको हुन् सक्छ /
५. हाम्रा गाउका गाउ उजाड भयको भन्ने पनि कुरा आयको छ / त्यसो हो भने एक गाउले अर्को गाउको सहयोग गरी बस्ने बासको निर्माण गरौ / जस्तै स्याउले घरहरु निर्माण गरौ/ जुन हल्का र छिटो छरितो बनौन सकिन्छ/
६. तुरुन्तै गाउ गाउमा स्वयम् सेबक समूह निर्माण गरौ/ तिनीहरुको काम छिटो भन्दा छिटो प्रभावकारी बनाउन अरुले बाहिरबाट उत्तिकै स्वयम् सेबक जत्तिकै काम गरौ /
७. केटा केटीहरुको लागी बिसेस बस्ने ठाउको प्रबन्ध गरौ ताकी कुनै सरुवा रोग वा अल्पकालीन रोगहरुको संक्रमण नहोस/ उनीहरुलाई न्यानो पारेर राखौ त्यो काम आगो बालेर पनि गर्न सकिन्छ/
८. अब के हुन्छ भनेर नसोचौ / भूकम्प आउने कुरा शतप्रतिशत भन्न सकिन्न त्यो आउन पनि सक्छ र नआउन पनि सक्छ/ त्यसको धेरै चिन्ता गरेर बस्ने होइन / आफुलाई नियमित बनाउने कोशिस गरौ/ धेरै चर्चा गरेर समयको बर्बाद गरी सहयोग गर्नु पर्ने ठाउमा अबरोध नगरौ /
९. अस्पतालमा भिड भाड गर्दै नगरौ/ अस्पताल नजिकका मान्छे मात्र केहि सहयोग चाहिन्छ कि भनेर चनाखो बनेर बसौ/
१०. आफु सार्बजनिक सेवामा काम गर्ने मान्छे हो भने त्यो सेवा नियमित गर्ने कोशिस गरौ/ जस्तै औसधी पसलेहरुले आफ्नो दुकान खोलेर राखौ /
११. हाम्रा देशका शासक शासक हैनन् ति त कुशासक हुन् तिनीहरुको आशा गरेर बस्नु मुर्खता हो/ गाउ-गाउ र टोल -टोल मिलेर के के गर्न सकिने हो त्यो गर्न पछी नपरौ/
१२. सेना, पुलिश र अरु सरकारी सेवाका मान्छेहरुले बिबेक प्रयोग गरौ/ माथिको आदेश हेरे र वा पर्खेर नबसौ/ त्यस्तो बिबेक प्रयोग गरेर काम गर्नको लागी ठुला ठालुहरुले छिटो भन्दा छिटो अनुमती दिने गरुन वा अनुमती माग्नु जरुरी छ/
१३. राम्रो गर्न खोज्दा हुन जाने केहि सानो तिनो गड़बदीमा दण्ड हुने छैन भनेर सुरुवातमै हाकिमले सूचना जारी गरुन/
१४. जाना जान बदमाशी गर्ने हरुलाई कडा कारबाही हुने छ भनेर पनि सुरुवातमै हाकिमले सूचना जारी गरुन/ जस्तै: महाराजगन्जका मान्छेहरुले औसधी पसल समेत बन्द गरेका थिय भन्ने कुरा बिबेकशील नेपाली समुहले नै उजागर गरेका थिय/
१५. डर हुने कुरा मात्र गर्ने र सुनाउने चलन हामी नेपालीले बन्द गर्नु पर्ने देखियो/ आफुलाई कम गरेर भय पनि सहयोग गर्नु पर्ने देखिन्छ/
१६. संचार माध्यमहरुले समय र ठाउँ अनुसारको मात्र समाचार दिनु पर्ने देखियो/ हावादारी समाचार दिने गर्दा झन् सन्त्रास फैलिने गर्छ/ मनोरन्जनका समाचार दिनु भन्दा जानकारी मुलक समाचारले मान्छेमा बढी समबेदना निकाल्ने गर्दछ जुन अति उपयोगी हुने गर्छ/
त्यति मात्र हो र बिबेकशील हुन सकियो भने नोक्शान कम हुने देखिन्छ/ जापानिजहरुले के बताउने कोशिस गर्छन भने तिमि सहयोगका लागी तयार बन्ने कोशिस गर आधा समस्या घटेर जाने छन्/ तिमि कमन सेन्सको प्रयोग गर तिमीले दुख पाउने छैनौ वा अरुले तिम्रो कारणले दुख पाउने छैनन् / बिपत्तीमा आफ्नो मात्र नसोच/ त्यो सोचाइले अरु समस्या निक्लने छ र त्यो नै आम रुपमा समस्या बनेर अरु नोक्शान हुने छ/
त्यसै गरी भूकम्प प्रतिरोधक संरचना बनाउन कडा कानुन को ब्यबस्था गर्नु त छदै छ/ त्यो भन्दा पनि बढी त्यसको पालना गर्ने र गराउने कुरा हाम्रो प्रमुख समस्या हो/ हाम्रा प्रशासक अब प्रशासक रहेनन् / तिनीहरु कुप्रशासक हुन् / २ पैशाको लागी जे पनि गर्ने र गराउने गर्छन/ त्यो बन्द गर्नु र गर्न लगाउनु अनिबार्य छदै छ / कमिशन खोर नेताको जय जय गर्ने हामी नेपालीले प्राकृतिक बिपत्ती भन्दा हामी आफैले सिर्जना गरेका गलत कामले गर्दा बढी समस्या अहिले भोग्न परेको छ/ अबका दिनहरुमा हामी सबैको जय होस्/
(डा. पोख्रेल हालै मात्र अमेरिकन मौसमविद समाजबाट पुरस्कृत ब्यक्तिक्त्व हुनुहुन्छ भने डा. कुँवर पोस्ट डक फेलो अन्तर्गत जापानमा अनुसन्धानरत हुनुहुन्छ/ )
उप प्राध्यापक/ त्रिभुवन बिस्वबिधाय्लय, त्रि चन्द्र क्याम्पस / (ambarishpokhrel @ gmail .com ).
डा. भगबती कुँवर पोख्रेल/ पोस्ट डक रिसर्च फेलो/ होक्कैदो बिस्वबिधाय्लय (bhagawatikunwar @gmail.काम)
अहिलेको यो भूकम्प धेरै पहिले देखि नै आउने छ भनेर भनियको थियो / जुन स्वाभाविक रुपमा प्रस्तुत भयको हो / यसमा कुनै दुइ विचार छैन / तर यो कहिले वा कुन दिन आउने भन्ने कुरा सधै अनिश्चित थियो / मानब जातीको पहुचको आधारमा केहि मिनट वा सेकेन्ड अगाडी त्यो आउदै छ भनेर भन्न सकिछ/ झन् कुनै घण्टा तोक्नु सरासर गलत हो/ खाली कति प्रतिशत सम्भावना छ भन्ने कुरा भन्न सकिन्छ/ अर्थात् तथ्यहरुले के देखाउछ भने भूकम्प हुने वाला छ/ जस्तै सन् १२५५ को त्यो नेपालको डरलाग्दो भूकम्प, १५५० को आसाम भूकम्प, १९०५ को काकड़ा भूकम्प, १८९७ को सिलोंग, १९०५ को देहरादुन / माथिका सबै भूकम्पको कारण के हो भने यहाँ रहेका इन्डियन प्लेट र तिब्बती प्लेट बिचको टकराब मुख्य हो/ जहाँ इन्डियन प्लेट माथितिर सर्दै गरेको छ / त्यो माथीतिर सर्दै गर्दा तिब्बती प्लेटले अबरोध सिर्जना गर्ने गर्छ अनि त्यहा डरलाग्दो प्रकारको टकराब सिर्जना हुदा बिशाल सक्ती पैदा हुने गर्छ/ त्यसको कारणले माथी उल्लेख गरेका महा भूकम्प आउने गरेका हुन् / त्यो टकरावको गती के कती छ भनेर खोजि गर्ने काम भैरहेको छ/ त्यसको मापन गरेर नै कहिले आउला वा कती रेक्टरको आउला भनेर भबिस्य बाणी गर्ने हो / जुन कुरा सजिलो छैन र हुने कुरा पनि भयन / तर बितेका तथ्यले त्यसमा सहयोग गर्ने गर्छ / यसरी त्यो हुने वा नहुने भन्ने कुरा प्रतिशतमा भन्न सकिन्छ/ जस्तै सम्बन्धित अनुसन्धानविदका अनुसार पनि ८ रेक्टर भन्दा माथीको भूकम्प आउने भन्ने कुरा ८-१० प्रतिशत मात्र देखिन्छ/ अर्थात् तयारी १० प्रतिशत छ/ त्यो १० प्रतिसतले पनि नेपालमा के के हुने र के के नहुने भन्ने कुरा फेरी अर्को प्रतिशत माग गर्दछ/ जस्तै के कति नोक्शान हुने वा नहुने भन्ने कुरा पनि/
सन् २०११ को भूकम्प र त्यसबाट सृजित महा सुनामी जापानमा आउदै गर्दा हामी जापान मै थियौ/ त्यो सुनामीले सारा बिस्व काम्दै थियो / लगभग धेरै बिदेशी जापान छिटो भन्दा छिटो छोडेर हिडे/ शायद तिनीहरु अब कहिले आउने छैनन् / कम्तिमा पनि उनीहरुलाई अब चिनेको कुनै जापानिजले बोलाउने छैन वा हेर्न रुचाउने छैन/ यसको बिसेस कारण छ/ तर हामी सामान्य नेपालीहरु भागेर हिड्ने काम गरेनौ/ दुखको कुरा हाम्रो दुताबासका महोदयले आफ्नो अफिस घर र ठाउँ छोडेर अर्को शहरमा गयर बसे रे/ त्यो निकै नै दुखको कुरा थियो / जहाँ दशौ लाख जापानिजहरु बसेका छन् त्यो ठाउँ बस्न लायक छैन भनेर भाग्नुले के संदेश बोकेहोला अनुमान गर्न सकिन्छ/ तर कोहि पनि जापानिजहरुले त्यो ठुलो बिपत्तिमा हामीले जस्तो आचरण गरेनन/ हो पक्कै पनि बजारमा खाने कुराको अभाव भयको हो / त्यो पनि केहि बिसेस शहरहरुमा मात्र / धेरै नै प्रभाभित ठाउहरुमा/ त्यो त सवाभाविक नै हो नि/ तर सरकारले तुरुन्तै जनतालाई शान्त रहन अनुरोध गरे पछि त्यो समस्या पनि तेस्रो दिनबाट देखियन/ जनता आफ्नो नियमित काममा तुरुन्तै फर्किय/ बिसेस प्रभावित ठाउँ बाहेक अरुतिर नियमित जस्तै थियो/ कोहि कसैले त्यो चर्चा गर्दै हिडेन/ यसरी, प्रतेक दिन र एकदिनमा धेरै पटक भूकम्प आउने देशका जनताले कसरी यस्ता विपत्तिहरुमा आफुलाई सम्हालेर राख्छन होला पहिला त्यो विचार गरौ/ त्यो अनुसारको आचरण गरौ र गर्न अभिप्रेरति गरौ / त्यो हो शान्त हुने कोशिस गर्नु/ गराउनु / अरुको हल्लामा हिडाउनु हुदैन / हामी नेपालीले जे पनि आफैले जानेको वा सुनेको नै सत्य हो र त्यो नै अन्तिम हो भनेर हिड्ने वा हावादारी कुरामा बहकिने चलन छ/ त्यो पहिला कम्तिमा पनि बिपत्तिमा त्यो नगरौ / त्यसो गरियो भने अरु नया समस्या निस्कने कुरा निश्चित छ/
जापानीहरुबाट सिक्ने सकिने साधारण तर निकै प्रभाबकारी आचरणहरु निम्न तरिकाले सुत्र बढ्द गर्न सकिन्छ/
१. अर्को ८.५ को ठुलो झड्का आउदै छ भन्ने कुरा सिधा नबुझौ/ त्यो नआउन पनि सक्छ/ आउन पनि सक्छ/ त्यो त केवल सम्भाबनाको कुरा हो / त्यो आउने प्रतिशत निकै कम वा जम्मा बढीमा १० प्रितशत मात्र छ/ विचार गर्नुस नआउने प्रतिशत ९० छ/ कुन ठुलो हो ? त्यो १० प्रतिशतमा त जे पनि जहाँ पनि हुन् सक्छ / जस्तै अझ हामी सबारी साधन प्रयोग गर्दा पनि त्यो १० प्रतिशत हुने गर्छ/ अब के भोलि देखि गाडी नचद्ने त ? मारिने भइयो भनेर यात्रा गरुन्जेल रुदै यात्रा गर्ने ? त्यसैले आज भोलि सुचनाको दुरुपयोग हैन कि सदुपयोग मात्र गर्नु पर्ने देखियो / कम्तिमा पनि यो बिपत्तिमा त्यो गरौ/ हामी थप मारिने छैन/
२. केहि गैर सरकारी सस्थाहरुले वा तिनका मान्छेहरुले अझ बढी आतंक फैलिने गरी समाचार सम्प्रेसण गरेको देखियो / ति हाम्रा लागी मन्द बिस हुन् तिनीहरुको कुनै कुरा सुनेर विश्वास नगरौ / तिनीहरुको तिरस्कार गरौ अहिले नै /
३. तपाई जहाँ हुनु हुन्छ र जे काम गर्न सम्भव छ त्यो नियमित काम गर्ने कोशिस गरौ/ यसले जीवन सहज बनाउदै लैजाने छ/
४. तर अनाबश्यक टेलिफोन, बिजुली प्रयोग नगरौ/ त्यो अरुको लागी चाहियको हुन् सक्छ /
५. हाम्रा गाउका गाउ उजाड भयको भन्ने पनि कुरा आयको छ / त्यसो हो भने एक गाउले अर्को गाउको सहयोग गरी बस्ने बासको निर्माण गरौ / जस्तै स्याउले घरहरु निर्माण गरौ/ जुन हल्का र छिटो छरितो बनौन सकिन्छ/
६. तुरुन्तै गाउ गाउमा स्वयम् सेबक समूह निर्माण गरौ/ तिनीहरुको काम छिटो भन्दा छिटो प्रभावकारी बनाउन अरुले बाहिरबाट उत्तिकै स्वयम् सेबक जत्तिकै काम गरौ /
७. केटा केटीहरुको लागी बिसेस बस्ने ठाउको प्रबन्ध गरौ ताकी कुनै सरुवा रोग वा अल्पकालीन रोगहरुको संक्रमण नहोस/ उनीहरुलाई न्यानो पारेर राखौ त्यो काम आगो बालेर पनि गर्न सकिन्छ/
८. अब के हुन्छ भनेर नसोचौ / भूकम्प आउने कुरा शतप्रतिशत भन्न सकिन्न त्यो आउन पनि सक्छ र नआउन पनि सक्छ/ त्यसको धेरै चिन्ता गरेर बस्ने होइन / आफुलाई नियमित बनाउने कोशिस गरौ/ धेरै चर्चा गरेर समयको बर्बाद गरी सहयोग गर्नु पर्ने ठाउमा अबरोध नगरौ /
९. अस्पतालमा भिड भाड गर्दै नगरौ/ अस्पताल नजिकका मान्छे मात्र केहि सहयोग चाहिन्छ कि भनेर चनाखो बनेर बसौ/
१०. आफु सार्बजनिक सेवामा काम गर्ने मान्छे हो भने त्यो सेवा नियमित गर्ने कोशिस गरौ/ जस्तै औसधी पसलेहरुले आफ्नो दुकान खोलेर राखौ /
११. हाम्रा देशका शासक शासक हैनन् ति त कुशासक हुन् तिनीहरुको आशा गरेर बस्नु मुर्खता हो/ गाउ-गाउ र टोल -टोल मिलेर के के गर्न सकिने हो त्यो गर्न पछी नपरौ/
१२. सेना, पुलिश र अरु सरकारी सेवाका मान्छेहरुले बिबेक प्रयोग गरौ/ माथिको आदेश हेरे र वा पर्खेर नबसौ/ त्यस्तो बिबेक प्रयोग गरेर काम गर्नको लागी ठुला ठालुहरुले छिटो भन्दा छिटो अनुमती दिने गरुन वा अनुमती माग्नु जरुरी छ/
१३. राम्रो गर्न खोज्दा हुन जाने केहि सानो तिनो गड़बदीमा दण्ड हुने छैन भनेर सुरुवातमै हाकिमले सूचना जारी गरुन/
१४. जाना जान बदमाशी गर्ने हरुलाई कडा कारबाही हुने छ भनेर पनि सुरुवातमै हाकिमले सूचना जारी गरुन/ जस्तै: महाराजगन्जका मान्छेहरुले औसधी पसल समेत बन्द गरेका थिय भन्ने कुरा बिबेकशील नेपाली समुहले नै उजागर गरेका थिय/
१५. डर हुने कुरा मात्र गर्ने र सुनाउने चलन हामी नेपालीले बन्द गर्नु पर्ने देखियो/ आफुलाई कम गरेर भय पनि सहयोग गर्नु पर्ने देखिन्छ/
१६. संचार माध्यमहरुले समय र ठाउँ अनुसारको मात्र समाचार दिनु पर्ने देखियो/ हावादारी समाचार दिने गर्दा झन् सन्त्रास फैलिने गर्छ/ मनोरन्जनका समाचार दिनु भन्दा जानकारी मुलक समाचारले मान्छेमा बढी समबेदना निकाल्ने गर्दछ जुन अति उपयोगी हुने गर्छ/
त्यति मात्र हो र बिबेकशील हुन सकियो भने नोक्शान कम हुने देखिन्छ/ जापानिजहरुले के बताउने कोशिस गर्छन भने तिमि सहयोगका लागी तयार बन्ने कोशिस गर आधा समस्या घटेर जाने छन्/ तिमि कमन सेन्सको प्रयोग गर तिमीले दुख पाउने छैनौ वा अरुले तिम्रो कारणले दुख पाउने छैनन् / बिपत्तीमा आफ्नो मात्र नसोच/ त्यो सोचाइले अरु समस्या निक्लने छ र त्यो नै आम रुपमा समस्या बनेर अरु नोक्शान हुने छ/
त्यसै गरी भूकम्प प्रतिरोधक संरचना बनाउन कडा कानुन को ब्यबस्था गर्नु त छदै छ/ त्यो भन्दा पनि बढी त्यसको पालना गर्ने र गराउने कुरा हाम्रो प्रमुख समस्या हो/ हाम्रा प्रशासक अब प्रशासक रहेनन् / तिनीहरु कुप्रशासक हुन् / २ पैशाको लागी जे पनि गर्ने र गराउने गर्छन/ त्यो बन्द गर्नु र गर्न लगाउनु अनिबार्य छदै छ / कमिशन खोर नेताको जय जय गर्ने हामी नेपालीले प्राकृतिक बिपत्ती भन्दा हामी आफैले सिर्जना गरेका गलत कामले गर्दा बढी समस्या अहिले भोग्न परेको छ/ अबका दिनहरुमा हामी सबैको जय होस्/
(डा. पोख्रेल हालै मात्र अमेरिकन मौसमविद समाजबाट पुरस्कृत ब्यक्तिक्त्व हुनुहुन्छ भने डा. कुँवर पोस्ट डक फेलो अन्तर्गत जापानमा अनुसन्धानरत हुनुहुन्छ/ )
Nepalese Rupee Exchange Rate