“माघेसंक्रान्ति”

– निशा खनाल अर्याल
समयको चक्रसगै घुमिरहने प्रकृति र हामी प्रकृतिका उपज मानव एक अर्कोसँग अनोश्राश्रित सम्बन्धमा गाँसिएका छौं । सत्य नै हो प्रकृतिको पुजनसँग उपलब्धीको अस्तित्त्व हाम्रो जीवन पद्धतिसँग गासिएको छ । पंचतत्वको शरीर र ब्रह्म अंश आत्माको मिश्रण यस देह पंचतत्वको कुनै परिवर्तनले ठूलो असर पार्दछ हाम्रो शरीरमा । प्रकृति र देहको समन्वय उपलब्ध खाद्यान्नको उपभोगले गर्छ । यसर्थ हामी समयानुकूल अन्न फलफूलको ग्रहण गर्छौं, पूजा आराधना गर्छौ । यो अनुकूलताको मिलान हो प्रकृतिको विशेषता बिरुद्धको स्वभावका जीवको बिनाश हामीले इतिहासमा धेरै पढेका छौ । कति जीवजन्तु विनाशको पर्खाइमा लाइनमा बसी सकेका छन । कति जीवका कारक हामी बुज्रुक मानव नै हौ । प्रकृतिको पुजन मेसोपोटामियाको सभ्यताबाटै शुरु भएको हो । हरप्पाको सभ्यता लोप हुनु अगावै हिन्दुको वैदिक काल हुदै गंगा सभ्यतामा आइपुग्दा आर्यहरुको जीवन पद्धति नै बन्यो । प्रकृतिको मातृत्व जीवको अस्तित्व हो । भौतिकताले घिसारेको नास्तिकताले मानव जीवन संकटमा पर्दै आइरहेछ दृष्टान्त प्रकृति प्रकोपलाई नै लिऊ । बाढी, पैरो, सामुन्द्रिक छाल ज्वालामुखी आधी आदी । प्रकृति पुजनको दिन आज देह त्याग गर्नेहरुको लागी पनि शुभदिन. मानिएको आज माघे संक्रान्तिलाई मकर संक्रान्ति पनि भनिन्छ । यस समयमा सूर्य पंचायन कर्कट रेखाबाट उत्तरायण लागी मकर रेखामा सर्दछन् । पृथ्वीका जीवको लागी सूर्य पिता मानिन्छ भने बेदमा पनि सूर्यको निकै गुणगान गाएको पाइन्छ ।
पितामह भीष्मले सूर्य उत्तराणय भएको बेलामा आÇनो प्राण त्याग गरेका थिए रे उनलाइ इच्छा “मृत्यूको बर प्राप्त थियो । यसर्थ पितृको लागी यो संक्रान्ति महत्वको मानिन्छ । यस दिनमा देह त्याग गर्ने व्यक्ति जन्म मरणको चक्रबाट मुक्त हुन्छ भन्ने ग्रन्थहरुमा उल्लेख भएका छन भने मरण भएको घरमा हामीले गरुड पुराणका कथामा सुन्दै आएका छौ । आजको दिन पवित्र नदिमा वा कुनै तीर्थस्थलमा गएर स्नान गरी भगवान सूर्यलाइ अर्घ दिंदै जीवनमा सधै सुख समृद्धीको हेतु प्रार्थना गरि गल्तीको याचना गरिन्छ । खिचडी, गुड–तिलको लड्डु, तरुल, सखरखण्ड, सुठ्नी जस्ता पितृलाई अर्पण गर्दै प्रसादको रुपमा आफन्तलाई बोलाएर खुवाइन्छ । बैदिक कालमा उत्तरायण देवताको दिन र दक्षिणायण देवताको रात मानिन्थ्यो । उत्तरायण देवयान तथा दक्षिणायनको पितृयान मानिन्थ्यो । यस मकर संक्रान्तीको दिन यज्ञ गरे हव्य, ग्रहण गर्नको लागी देवता धर्तीमा स्वयम् नै आउँछन अरे । यो दिनमा पुण्य आत्माहरुले मात्र देह त्याग गरी स्वर्गमा जान्छन् भन्ने भनाई छ । यस कारण यस दिन पुण्य, दान, जप, र धार्मिक अनुष्ठानको अन्नत महत्व छ त्यस्तै अन्य दिन भन्दा सयौं गुना बढी फल प्राप्त हुन्छ भनिएको छ । यस दिन गरेको राम्रो पूण्य कामको अति शुभ मानिन्छ भने माघेसंक्रान्तिको दिन घिउ, तिल र चामल, मास्को दालको, दानको महत्व मानिन्छ र दान गर्ने व्यक्ति सम्पूर्ण स्वर्गसुख भोग गरेर मोक्ष प्राप्त गर्छन् भनिएको छ । समस्त पूर्वज प्रति श्रद्धा अर्पण गर्दै यस माघे संक्रान्तीको शुभ अवसरमा समस्त सगी–साथी तथा आफन्तमा पूण्य प्राप्तीको लागी शुभकामना एंव शुभदिन पनि हो ।
हाल:इजरायल

प्रकाशित मितिः२०७१ माघ १ गते बिहीवार

SHARE THIS