पृथ्वीनारायण शाहको लडाईं नेवार विरुद्धको लडाईं थिएन

– महेश्वोर श्रेष्ठ

चन्द्रशमशेरले हरुवा नेवार जातको नेपाल संवत विस्थापित गरेर भारतीय उद्गमको विक्रम संवत चलाए भन्ने बहसमा मैले लेखेको एउटा कमेन्ट अन्य मित्रहरुलाई पनि चाखलाग्दो होला भनेर शेयर गरेको छु ।

नेवारहरु हरुवा जात भएकै कारण नेपाल संवतलाई विस्थापित गरेको हो भने नेवारकै देशको नाम “नेपाल“ लाई निरन्तरता नदिनु पर्ने, राजपुतहरुकै कुनै राज्यको नाम राख्न पनि त सकिन्थ्यो । अथवा पृथ्वीनारायण शाहकै शव्दमा “असली हिन्दुस्तान” भन्न पनि त सकिन्थ्यो । अथवा गोरखा नै भन्न पनि सकिन्थ्यो । मानिसको जात लिन दिन र उकास्न झार्न सक्ने त्यस बेलाका शासकहरुले सबै नेवारहरुलाई शुद्र र दास नै बनाउन पनि सक्थे । बाँडाकी छोरीको ठाउँमा बाहुनी कन्यालाई लायकु कुमारी बनाउन सक्थे, जोशी कर्माचार्य बज्राचार्य राजोपाध्यायहरुलाई हटाएर कुमाई जोशी खस बाहुनहरुलाई हाम्रा सबै देवदेवीको पुजारीमा नियुक्त गर्न सक्थे तर त्यस्तो केहि भएन । त्यसैले नेवारहरुलाई दमन गर्नकै लागि नेपाल संवत विस्थापित गरेको भन्ने कुरामा मलाई विश्वास छैन । प्राविधिक रुपले सहज हुनु (टुट र एकै तिथि २ दिन लाग्ने नहुनु) र कर्मचारीको १ महिनाको तलब बचाएर आफ्नो आमदानी बढाउनु नै चन्द्रशमशेरले नेपाल संवत विस्थापित गर्नु मुख्य कारण हो भन्नेमा म अझै अडिग छु । अन्यथा अंग्रेजहरुको भक्त उनले ईसवी संवत पनि त चलाउन सक्थे । त्यसो गरेको भए कसले छेक्न सक्थ्यो उनलाई ? यी यावत कुराहरुमा पनि ध्यान जानु पर्छ ।

अर्को मनमा असाध्य बिझ्ने कुरा (नेवारहरु आफूले आफैलाई किन हरुवा जात भनेर किन आफूले आफैलाई गिराउँछन् ? किन आफूले आफैलाई बेइज्जत गर्छन् ? पृथ्वीनारायण शाहको लडाईं राज्य विस्तारको लडाईं थियो, नेवार विरुद्धको लडाईं थिएन । उनले तत्कालिन नेपालका मल्ल शासकहरुलाई हराएका हुन्, नेवारहरुलाई हराएका होइनन् । ५०० घरधुरी भएको गोरखा राज्यको सेनाको आकार कत्रो थियो होला जसलाई अस्तिसम्म एउटा गाविसको रुपमा रहेको र त्यसबेला एकजना प्रधानको मातहतको किर्तिपुर गौंडाले नै २(२ पटक हराउन सक्थ्यो । कुरा अलि तर्कपूर्ण र विश्वसनीय हुनु पर्‍यो । शासक वंश फेरिंदैमा नेवार हारेको मान्ने हो भने गोपालवंशीदेखि लिएर शाहवंशसम्मका सबैले नेवारलाई हराएको मान्नु पर्ने हुन्छ कि हुँदैन ? यस्तो पनि हुन सक्छ र ? नेवारहरुलाई जातिगत रुपमा हराएको मान्ने हो भने बाइसे/चौबिसे राज्यका खसक्षेत्री रजौटा शासकहरुलाई पनि हराएकै हुन् । अनि विजेता जाति कुन हो त ? उही पृथ्वीनारायण शाह र उनका मुट्ठीभर भारदारहरुको परिवार ? या पृथ्वीनारायण शाहको सेनामा भर्ति भएर राज्य विस्तारको लडाईमा साथ दिएका गुरुङ र मगर सिपाहीहरु ? जनता कहिल्यै हार्दैनन्, नेवारहरु पनि कहिल्यै हारेका छैनन्, कहिल्यै हार्ने पनि छैनन् । नेवारहरुको साथ पाएरै मात्र पृथ्वीनारायण शाहले नेपालका मल्ल शासकहरुलाई हराउन सकेका हुन् । यस तर्फ सबैको गम्भीर ध्यान जाओस् ।

श्रेष्ठको फेसबुक वालबाट साभार
प्रकाशित मितिः२०७२ वैशाख ०३ गते बिहीवार

SHARE THIS