परिवर्तनको नाममा अराजकताको बिजारोपण

–दिवाकर मैनाली

मुलुक चलाउने कानुन वा संबिधान भयपनि वास्तबिक मुलुकको प्रगती वा दुर्गती को मार्ग कोर्ने जिम्मा मुलुक हाँक्ने नेतृत्वकै हातमा हुने गर्दछ । मुलुकले जस्तोसुकै कडा कानुन बनाए पनि नेतृत्व बर्गले त्यसको सही ढंगले कार्वन्वयन गर्न सकेन भने मुलुकका जनता अनियन्त्रीत हुन पुग्दछन जसको परिणाम भयावह निस्किन सक्दछ । मुलुको कानुन नेतृत्व बर्गले बन्धक बनाइ जनता माथि निरंकुशता लाद्ने प्रयत्न गर्दा पनि जनतामा ढीलो चाँडो बिद्रोहको श्रृजना हुनेछ । जब जनतामा बिद्रोह सुरु हुन्छ तब मुलुकमा गाँजीएका धर्म , संस्कार अनि संस्कृतीप्रति प्रत्यक्ष असर पर्न जान्छ । नेतृत्व बर्गले सही समयमा जनताको भावना बुझ्न सकेन भने परीणाम डरलाग्दो निस्कन सक्दछ ।

पछिल्लो समय नेतृत्व र जनता बिचको असमनता र असमझदारी को कारण मुलुकमा हिँसात्मक गतिबिधीले आश्रय पाएको छ । प्राय संसारमा दमन , अत्याचार र शोषण गरिएका बर्गहरु बाटनै बिद्रोहको श्रृजना हुने गर्दछन । यस्ता कीसिमका बिद्रोहले धनि तथा सम्पनशाली मुलुकलाइ समेत तहसनहस पारेका घटना हरु हामीसंग प्रशस्तै छन् ।
नेपालको इतीहास र बिगत लाइ नियालेर हेर्ने हो भने बहु जाती . बहु धर्म , बहु संस्कार मा एकसुत्र बाधिएको पाइन्छ । सदियौँ देखी हाम्रो समाजमा रहिआएका बिभिन्न जात जाती र धर्म संस्कार हरु एक आपसमा एकढिक्को भयर मेलमीलापका साथ सजीएका थिए । समाजीक सद्भाव एकता र मेलमीलाप कायम रहिआएको पाईन्थ्यो । समय समय समाज भित्र भयका दमन , शोषण र उत्पीडित बर्गहरु बाट आफ्नो हक अधिकार र स्वतन्त्राताको पक्षमा आवाज हरु नउठेका पनि होइनन । यस्ता आवाज नेपालमा मात्र हैन संसारमानै त्यस्ता आवाजहरु उठ्ने गरेका छन् । त्यस्ता ब्यक्तीवा समुदायले न्यायको खोजी गर्दा वा राज्य संग समान हक अधीकारका आवाज जतिसुकै उठाए पनि वास्तबिक पीडित ले संसार भरमानै ठोस राहत भने पाउन सकिरहेका छैनन् । यसको कारण मुलुक को नेतृत्व र राजनितीक दल हरु हुन । त्यस्ता ब्यक्ती वा समुदाय हरुलाई लोभ लालच तथा आश्वासनमा फसायर बाठा टाठा राजनितीक दल हरुले कमाइ खाने साधन बनाइरहेका छन् । उत्पीडनमा परेका बर्गलाइ हतियार बनाएर त्यस्ता ब्यक्ति वा समुह सम्पन्नशाली बन्ने गर्दछन् । त्यस्ता समुहका कारण उत्पीडीत बर्गले न न्याय पाउन सक्छन न त अधिकार नै । बदलिदो समाज , नयाँ पुस्ता अनि समाजमा भयका चेतना र शिक्षा को परिवर्तन संगै यस्ता दमनकारी र शोषीतहरु बिस्तारै पलायन हुदै गइरहेका छन् । मुलुकमा भयका सबै जनताको स्वतन्त्राता र नैर्सगिँक अधीकार भनेको बराबर हुन्छ । तसर्थ सबैले राज्यबाट प्राप्त गर्ने सेवा सुबिधाको समान हकदार रहन्छन । मान्छे मान्छे बिच गरिने भेदभाव , थिचो मीचो भनेको जघन्य अपराध हो भनेर सबै बर्गले बुझिसकेका छन् । तर मुक्तीकै नाममा अराजकता निम्त्याउनु भनेको मुलुक कै बर्वाद चाहनु हो । तिनै उत्पीडीत बर्गलाइ हतियार बनाएर आफ्नो पार्टि टिकाउने तत्व हरुले गरेका परिवर्तबाट न कुनै उत्पीडीतले राहत पाएको छ न तिन्को अवस्था सुदृढ भयको छ । मुलुकमा भयका पटक पटक का परिवर्तनमा लाखौँ उत्पीडीत ले बलिदान दिए तर फाइदा भने राजनितीक दल हरुले नै उठाउने गरेका छन् ।
नेपालको राजनीतीक अवस्था र परिवेश पनि तिनै उत्पीडित बर्गको कँधमा अडिएको छ । उत्पीडीत बर्गलाइ अश्वासन को पन्जुलमा फसाएर आफु माथि पुग्ने प्रबृतीको होडबाजी चलीरहेको छ । जतिसुकै परिवर्तन भय पनि उत्पीडनको समस्या भने झन बिकराल बन्दै गैरहेको अवस्था छ । त्यसै कारणले पनि प्रत्यक राजनितीक दलभित्र गुट उपगुट को स्थीती पैदा भयको हो । उत्पीडनमा परेका ब्यक्ती वा समुदाय ले भने यो कुराको कहिल्यै महशुस गर्न सकेका छैनन । हामीलाइ भजाएर ब्यक्तिगत स्वार्थ पुर्ति गर्ने हेतुले गरिएका परिवर्तनको कारण आज मुलुक बर्वाद मात्र भयको छैन सिँगो मुलुक कै अस्थित्व धरासाहीमा परिसकेको स्थिती छ । हामी परिवर्तन चाहने नयाँपुस्ताको मनस्थिती यस्ता तत्व हरुले उल्टो दिशामा घुमाइरहेका छन् । परिवर्तन भन्दैमा सिमित जात जाती , धर्म संस्कार संस्कृतीमा आँच आउने खालका गतिबिधी गर्नु भनेको एककिसिम को समाजीक अपराधनै हो । हामी हाम्रो समाज अग्रगामी त बनाउन चाहन्छौँ तर आफ्नो कारण अरुको धर्म संस्कार र संस्कृतीप्रति पर्न जाने असरको बारेमा सोच्दैनौँ र सम्मान गर्दैनौँ । त्यसैको असर आज समाज देखी सिंगो मुलुकमा परिरहेको छ । समयको माग अनुसार परिवर्त चाहनु एक आवश्यकता मात्र नभै बाध्यता पनि हो तर परिवर्तनको नाम मा गरिएका हिँसात्मक गतिबिधीले एक किसिमको अराजकता पैदा गर्दछ । यस्ता अराकता गतिबिधीको कारण अर्को ब्यक्ती वा समुदायमा नराम्रो असर पर्न जान्छ । त्यसपछी उक्त समुदाय ले पुःन बिद्रोहको थालनि गर्न बाध्य हुने छ । एउटा समुदाय ले मुक्ती र अधिकार त पाउला तर त्यो संग संगै अर्को समुदाय बाट बिद्रोहको थालनि हुने छ । यसको कारण राजनितीक दलको आडमा उठाइएका गरिएका बिद्रोह नै हुन् । राजनितीक आडमा उठाइएका आवाजहरुले ठोस परिणाम लिन सक्दैन । तसर्थ हामी समाजमा रहेका हरेक धर्म , हरेक संस्कारका ब्यक्तीहरुले यो बुझ्न जरुरी छ कि आफ्नो उन्मुक्तीको कारण अर्कोले पिडा भोग्नु नपरोस । यो समाज , यो मुलुक मेरो पनि हो तिम्रो पनि हो र उसको पनि उत्तिकै हो । सबै समस्या आपसी समझदारीमा नै सम्पन्न गर्नु हाम्रो बुद्धीमानी रहन्छ । हामी बिच मै समझदारी कायम हुन सकेन भने भविश्यका सन्ततीले हाम्रै अस्थित्व पाउने छैनन् । त्यसकारण राजनितीक दल ले परिवर्तन चाहन्छ र हामीले उन्मुक्ती पाँऊछौ भनेर राजनितीक दलको पुच्छर समात्नु भनेको हामी आफैले साँपलाइ दुध पिलाइ रहेका छौँ भनेर बुझ्नु पर्दछ । कुनैपनि राजनितीक दलले जनताको उन्मुक्ती चाहदैनन । किनकि जनता बाठा र सक्षम भय भने उनीहरुलाइ शासन गर्न अत्यन्तै कठिन पर्न जान्छ । राजनितीक भनेको बाठा टाठाहरुको भरपर्दो खेति या ब्यापार मात्र हो । जनतालाइ कुहीराको काग बनाएर आफ्नो स्वार्थ सिद्धी गर्ने एक किसीमको मार्ग मात्र हो । तसर्थ हामीले बेलैमा सतर्कता अप्नाउनु पर्दछ ।

(मकवानपुरको हेटौडा घर भएका मैनाली हाल वैदेशिक रोजगारीमा छन्.)

प्रकाशित मितिः२०७१ चैत्र १२ गते विहीवार