ब्रिटिस साम्राज्यको उपनिवेशबाट सन् १९४७ मा भारत स्वतन्त्र भएपछि ५५ वर्ष अघि भारतका पहिलो प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरु काठमाण्डौ आएका थिए । अहिलेसम्म नेपाल–भारत सम्बन्ध नेहरु डक्ट्रीनमा आधारित छ । छिमेकहरूसँग नयाँ नीति अन्तर्गत नयाँ सम्बन्ध कायम गर्नु पर्दछ भन्ने नयाँ धारणाका प्रधानमन्त्री आइ.के. गुजरालको १७ वर्ष अघिको भ्रमणपछि २०७१ साल साउन १८ गते आइतवार भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र दामोदर मोदीले नेपालको दुई दिने औपचारिक भ्रमण गर्नु भएको छ ।भारतीय प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरुले दुई पटक नेपाल भ्रमण गर्नु भएको थियो । नेपाल भ्रमण गर्ने पाँचौ भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको नेपालमा भव्य एवं ऐतिहासिक स्वागत भयो । सबै तह र तप्काका
भारतीय प्रधानमन्त्री पण्डित जवाहरलाल नेहरुले भ्रमण गर्दा ताकाको नेपाल र अहिले नरेन्द्र मोदीले भ्रमण गर्दाको नेपालबीच हरेक क्षेत्रमा ठूलो अन्तर आइसकेको छ । नेपाल र भारतबीचको अविश्वासमा कुनै अन्तर आएको छैन । भारतको गलत नीति र व्यवहारबाट मोदीको भ्रमण अवधिसम्म ठगिंदै र चेपिंदै आएको छ । मोदीको भ्रमणपछिको नेपाललाई हेर्ने दृष्टिकोण, नेपालप्रतिको नीति र नेपाल–भारत सम्बन्ध ऐनामा झैं छर्ल· देखाउँछ । नेपाली जनताहरु ठूलो अपेक्षाका साथ प्रतिक्षामा छन् । पशुपति दर्शनका समयमा श्री पशुपतिनाथका मूल भट्टबाट महादेवको आँखाको चन्दन (दृष्टि प्रसाद) पाएका भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको द्विपक्षीय समान हितका सम्बन्धमा दृष्टि खुल्यो भने निश्चित रुपमा नेपाल–भारत बीच विद्यमान सबैखाले अविश्वास र असमान सन्धि सम्झौता खारेज भई नेपाल–भारत सम्बन्धमा सुनौलो विहानी शुरुवात हुनेछ । यसबाट नेपाल–भारत दुबैलाई अति फाइदा पुग्ने छ । भगवान श्री पशुपतिनाथले नेपाल–भारतबीच विद्यमान सबैखाले समस्याको समाधान, असमान सन्धि सम्झौताको खारेजी, सन् १९५० को सन्धिको पुनरावलोकन, नेपालको सीमा अतिक्रमण र नेपालको आन्तरिक मामिलामा ठाडो हस्तक्षेप गर्ने नीति, नेपाललाई असल छिमेकीको आँखाले नहेर्ने दृष्टिकोण, नेपाललाई नियन्त्रण र प्रभावमा राख्ने सार्वभौम राष्ट्रका रुपमा स्वतन्त्र हुन नदिने भारतीय नीतिमा आमूल परिवर्तन गर्ने वरदान दिउन हाम्रो कामना छ । नयाँ विश्वास कायम भए नेपाल–भारत सम्बन्ध अवश्य सुदृढ हुनेछ । असल छिमेकीको भरपुर फाइदा दुबै राष्ट्रले उठाउन सक्ने छन् ।
भारत र चीनका बीचमा निकटता बढ्दै गएको वेला भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले नेपाल भारत सम्बन्धमा नयाँ आयाम थप्ने मनसायले नयाँ भिजन ल्याउनु अति सह्रानीय छ । नेपाल भारत सम्बन्ध सौहार्दपूर्ण रुप्मा अमर रहोस् भन्ने कामना सिंगो देश नेपालका सम्पूर्ण सार्वभौम नेपालीको छ । नेपाल–भारतबीचको ऊर्जा व्यापारका बारेमा जे–जति चर्चा र छलफल भयो त्यसले पिटिएकालागि उचित बाटो खोलिदिनेछ । भारतले पठाएको मस्यौदामा संझौता भएको भए नेपाल–भारत सम्बन्धमा ठूलो अनिष्ट देखा पर्ने थियो तर टर्यो । नेपाली पक्ष जसरी गृहकार्यमा अहिले जुटिरहेको छ, राजनीतिक दलहरू राष्ट्रिय सहमति र द्विपक्षीय हितका सवालमा मिल्न खोजेका छन् भने यसले भविष्यकालागि राम्रो संकेत गरेको छ । मोदीको भ्रमणका क्रममा विद्युत व्यापार बारे सम्झौता नहुँदा दु:ख व्यक्त गर्ने ठाउँ छैन । मोदीबाट नेपालले मोती लिन सक्नु पर्दछ । विश्वास र प्रतिस्पर्धाको व्यापार गर्नु पर्दछ । नेपाल भ्रमणका सन्दर्भमा भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको गाथा नेपालमा निकै गाइयो, भ्रमणलाई उच्च प्राथमिकता दिइयो । संचारमाध्यमहरुले खुबै हाइलाइट गरे । मोदीको पशुपतिनाथ दर्शन र व्यवस्थापिका संसदको संबोधनले नेपालमा असक्षम पार्टीका नेताहरूलाई निकै पाठ सिकाएको छ । राजनीति संस्कार र संस्कृति, राजनीतिक नेतृत्त्वको उचाई कस्तो हुनुपर्छ भनेर नेपालका नेता भनाउँदाहरूको आँखा खुलाएको छ । मोदीको व्यवस्थापिका संसदको संबोधनका बखत मन्त्रमुग्ध भएर बसेका सभासदहरूले भोलिका दिनमा नेपालको विकासकालागि के सिकेर के दिन सक्छन् ? मोदीको संवोधन एक कानले सुनेर अर्को कानले उडाउने हुन् कि संवोधनको मर्म बुझेर चनाखो भएर आवश्यक र गर्नुपर्ने सबै काम गर्ने हुन् ? नेपाल–भारतबीच विश्वास कमजोर भएको वा अविश्वास बढेको बेलामा नेपालले व्यापक गृहकार्य बिना भारतमा दिर्घकालिन असर पर्ने कुनै पनि सम्झौता गर्न तम्सनु भनेको मूर्खता हो । जनताहरूले खबरदारी गर्दा–गर्दै राष्ट्रिय स्वार्थलाई भन्दा भारतीय स्वार्थलाई फाइदा पुग्न जाने सम्झौता गर्नु राष्ट्रिय अपराध हो । यस पटकको मोदीको भ्रमणमा नेपाली पक्षले राष्ट्रिय अपराध गरेन, भारतीय पक्षले विश्वास बढाउने प्रयत्न गर्यो । यसलाई सफल र ऐतिहासिक मान्नु पर्दछ ।
व्यवस्थापिका संसदमा मोदीले भनेका कुराले सधैंकालागि केही विश्वास पलाएको छ । गौतम वुद्ध नेपालमा जन्मिएको हो र नेपाल सार्वभौम स्वतन्त्र राष्ट्र हो भनि ठोकुवा गरे । भारतको अँध्यारो नेपालले हटाउँछ भनेर विश्वास व्यक्त गरे । नेपालको विकासकालागि तीनवटा मन्त्र अघि सार्दै भारतीय प्रधानमन्त्रीले हाइवेज (सडक मार्ग), आइवेज(सूचनामार्ग) र ट्रान्सवेज (विद्युत प्रशारण मार्गबाट हिट गरौं भने ।
नेपालले अंगालेको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र उत्तम बाटो हो भने । भारतले नेपाललाई एक अर्ब अमेरिकी डलर (करिब एक खर्ब रुपैयाँ) नेपालको पूर्वाधार तथा जलविद्युत विकासका लागि सहुलियत ऋण उपलब्ध गराउने घोषणा गरेका छन् । मोदीले नेपालको विकास बारे यस्तो धारणा व्यक्त गरे । नेपालसँग यति ठूलो जलसम्पदा छ जसले पूरै भारतको अँध्यारो हटाउन सक्दछ । नेपालको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको भारत सम्मान गर्छ । लोकतन्त्रमा विश्वास राख्ने विश्वको ध्यान नेपालमा केन्द्रित छ । नेपालको सफलताले शस्त्रको बाटोमा हिंडेकालाई शान्तिको मार्गमा फर्कन प्रेरणा दिनेछ । नेपाल–भारत सम्बन्ध कागजको टुक्राबाट नभई जनजनको मनको भावनाबाट बनेको छ । जसरी ऋषिहरुले बेद लेखे, उपनिषद लेखे, योग संहिता लेखे, नेपालको संविधानले पनि त्यस्तै नयाँ संहिताका रुपमा जन्म लिनेछ । संविधान लेखन ऋषिमन हुन जरुरी छ । जसले सय वर्ष पछिको समस्या अन्दाज गर्न सक्दछ । हामी नेपालसँग पानी नि:शुल्क लिन चाहँदैनौं, किन्न चाहन्छौं । हिन्दुस्तानले कुनै लडाई जितेको छैन जसमा नेपालीको रगत नबगेको होस् । पानी र जवानी कहिल्यै टिक्दैन । पानी पहाडबाट तल झर्छ, जवानी पनि उमेरसँगै ढल्किहाल्छ । प्राकृतिक श्रोतका बारेमा तपाईं जे निर्णय गर्नुहुन्छ, हामी त्यसमा साथ दिन तयार छौं । भारतलाई बिजुली बेचेर मात्रै नेपाल समृद्ध बन्न सक्छ । दुनियाँमै जडिबुटिको ठूलो निकासीकर्ता हुने खुबी राख्छ, साहसिक पर्यटनमा विश्वलाई पागल बनाउने तागत राख्दछ, के छैन नेपालसँग ? तपाईंहरुका यी सामथ्र्यलाई अघि बढाउन म काँधमा काँध मिलाएर हिंड्न चाहन्छु । नरेन्द्र मोदीले पञ्चेश्वर धेरै पहिले तय भइसकेको आयोजना हो, आजसम्म यसको लागत धेरै बढिसकेको छ । पंचेश्वर बहुउद्देश्यीय आयोजनाको निर्माण एक वर्षभित्र शुरु गर्न सकिने बताएका छन् । दुई देशबीचको टेलिफोन शुल्क घटाउने बचन दिएका छन् । जलविद्युत पर्यटन र कृषि क्षेत्रको विकासमा सहकार्य गरेर नेपाल–भारत सम्बन्ध लाई अझ मजबुत बनाउने कुरामा जोड दिएका छन् ।
प्रकाशित मितिः२०७१ साउन २२ गते बिहीवार
Nepalese Rupee Exchange Rate